Yapay Zeka Destekli Analiz ile Van İli İpekyolu İlçesi Mahallelerinin Ruminant Hayvan Varlığı ve Mera Kaynakları Bakımından Karşılaştırılması

Öz

Kırsal hayvancılığın sürdürülebilirliği, mera varlığı ile hayvan yoğunluğu arasındaki dengenin korunmasına bağlıdır. Bu çalışmada, Van ili İpekyolu ilçesindeki 43 mahallede ruminant hayvan varlığı ve mera kaynakları, Yapay Zeka (YZ) destekli kümeleme ve uç değer analizleriyle değerlendirilmiştir. TURKVET sisteminden elde edilen veriler kullanılarak mahalleler, büyükbaş ve küçükbaş hayvan sayıları ile mera alanı gibi değişkenler doğrultusunda sınıflandırılmıştır. Çalışma kapsamında üç temel küme yapısı belirlenmiştir: Küme 0, küçükbaş hayvan varlığının ve mera alanının yüksek olduğu; Küme 1, büyükbaş hayvan varlığı ile mera alanının dengeli olduğu; Küme 2 ise büyükbaş hayvan yoğunluğunun yüksek, mera alanının ise sınırlı olduğu mahalleleri kapsamaktadır. Ayrıca Erçek, Karagündüz ve Yalınağaç mahalleleri büyükbaş hayvan sayıları bakımından uç değer olarak tanımlanmış ve analiz dışı bırakılmıştır. Görsel analizler (boxplot, scatterplot, dendrogram) kullanılarak mahalleler arasındaki yapısal farklılıklar sezgisel biçimde ortaya konmuştur. Bulgular, bazı mahallelerde işletme sayısının yüksek olmasına rağmen mera alanının sınırlı olduğunu; bazı mahallelerde ise geniş mera alanlarına karşın işletme sayısının düşük kaldığını göstermektedir. Bu durum, hayvancılık faaliyetlerinde farklı üretim sistemlerinin (mera temelli vs. kapalı sistem) mahalle düzeyinde nasıl şekillendiğine dair önemli ipuçları sunmaktadır. Elde edilen sonuçlar, mera planlaması, destekleme politikaları ve kırsal kalkınma stratejileri açısından karar vericilere yol gösterici niteliktedir.